Yazar: 17:00 İnceleme, Kitap, Kitap İncelemesi, Roman

Fantastik Zooloji: Düşsel Varlıklar Kitabı

İlgililerine hâlihazırda malum olduğu gibi; büyülü gerçekçilik, gerçeküstücülük gibi edebî akımlara yadsınamaz katkılar sağlamış Jorge Luis Borges, Margarita Guerrero ile beraber kaleme aldıkları Düşsel Varlıklar Kitabı isimli eserle fantastik edebiyata kayda değer bir katkı sunuyor.

İlk kez 1957 yılında İspanyolca yayımlanan kitap, fantastik zoolojiye dair çok kıymetli bilgileri, geniş bir yelpazede değerlendirilen edebî metinlerden yer yer alıntı yaparak, ünlü yazar ve düşünürlerin tanımlamalarından yararlanarak, mitolojinin en eski sayfalarından modern edebiyat eserlerine doğru gelerek, alfabetik bir sırayla tam 120 varlığı okuyucuya aktarmakta.

Öykülerinin, şiirlerinin, denemelerinin yanı sıra bu kitap gibi araştırma çalışmalarının ürünü olan eserlerle J.L. Borges, edebiyat dünyasında ve Batı medeniyetinde ayrı bir yere sahip. Kitabın baskıları için yazarın ele aldığı önsözler sürecin ne kadar zorlu ve yorucu olduğundan bahsederken, aynı zamanda bunun ne kadar keyifli olduğunu da belirtiyor. Düşselliğin ön planda olduğu fantastik edebiyat, bazı çevrelerce dışlanıyor ve tenkit ediliyor olsa da, J.L. Borges diğer eserlerinin yanı sıra özellikle bu kitapla düşselliğin ne kadar önem arz eden bir husus olduğunu ispat ediyor.

“Hepimiz biliriz ya, insan yararsız ve kuytuda kalmış özel bilgiler edinmekten miskince bir zevk alır.” diyerek sözlerine başlayan yazarlar, ironik bir şekilde oldukça yararlı bir iş yapmaktadırlar. Çevrelerindekilerin kitaplıkları, Millî Kütüphane, koleksiyonlar, folklor anlatıları derken her yere ellerini atan yazarlar; nihayetinde Latince, Fransızca, Almanca, İtalyanca, İspanyolca dillerinden yaptıkları çevirilerle ana kaynaklara atıf yapıyorlar. İlkin “Fantastik Zooloji El Kitabı” ismiyle çıkan ve 82 parça içeren baskıya, daha sonra 34 parça daha eklenmiş ve içerikleri artarak nihai haline gelmiştir.

Eserde düşsel varlıklardan kasıt, ilk akla gelen anlamıyla, “zaman ve mekân içinde insan imgeleminin doğurduğu tuhaf yaratıklar”dır. Yazarlar bu tür kitapların her daim eksik kalacağına, içeriklerin hiçbir şekilde tamamlanmasının mümkün olmayacağı görüşündedir. Fakat istençleri kendilerinin de yaptığı gibi her baskının bir sonrakine temel olması ve yeni gelen her baskının gelişerek devam etmesidir. Eser okuyucularını da işin içine dâhil eden, onlardan yaşadıkları yerlerin canavar anlatılarını betimleyerek ve niteleyerek yollamalarını isteyen dinamik bir yapıdadır. Yazarların temennisi, kitabın baştan sona bir solukta okunması değil, bilakis sayfalar arasında rastgele gezinerek okunmasıdır.

Sözcüklerden mürekkep bir mitolojik hayvanat bahçesi edasıyla okuyucusunun içindeki küçük çocuğu harekete geçiren bu eser; Platon’dan Aristoteles’e, Kafka’dan Shakespeare’e pek çok yazar ve filozoftan destek almaktadır. Örneğin; Platon’un idealar evreni temel alınır ve Kentaurlar’ın (At-adamlar) bir ilk örneği olduğu düşüncesi irdelenir, ardından Devlet kitabında bahsettiği “ortak merkezli sekiz göğün dönmesinden” sorumlu Sirenler’e geçilir. Aristoteles’in –bugünkünden farklı bir anlam taşıyan- Panter’in yaydığı çekici kokulara dair yazdıklarından bahsederken, yine Aristoteles’in Pigme denen yetmiş santimlik cüce millete yer altı mağaralarını uygun görmesinden bahseder. Meşhur yazar Franz Kafka’nın tahayyül ettiği ve bizzat kendi yaratımı olan, çeşitli eserlerinde kaleme aldığı düşsel hayvanları ele alırken,  Narnia Günlükleri dâhil pek çok eserin müellifi büyük yazar Clive Staples Lewis’in kurguladığı düşsel hayvanları da okura aktarmakta, keza dünya edebiyatının şüphesiz en önemli isimlerinden Edgar Allan Poe’nun düşsel yaratığını da es geçmemekte.

Antik Grek mitlerinin Minotauros ve Kerberos gibi yaratıklarının yanında, Antik Çin’in Ejderleri ve Tekboynuzları da kitapta yer almakta; ayrıca İslâm mitlerinden Cinler ve dahi pek çok dünya mitinden örnekler yer almakta. Adamotu’ndan Elfler’e, Basilisk’ten Göksel Geyikler’e, Hippogriff’den Kraken’e, Okeanos’dan Troller’e kadar pek çok varlığı; Yahudilikten Hıristiyanlığa, İslâmdan Budizme kadar pek çok dini ve kültürü; Almanlardan Araplara, Çinlilerden Şilililere kadar pek çok milleti muhtevasında bulunduran bu eser, kesinlikle fantastik edebiyat okurlarının en temel eserlerinden biridir.

Oğuzcan Acar
Latest posts by Oğuzcan Acar (see all)
Visited 11 times, 1 visit(s) today
Close