Nobel ödüllü tarihçi Theodor Mommsen’in üç ciltlik devasa eseri Roma Tarihi, son cildiyle Roma’nın bir “dünya imparatorluğu”na dönüşmesinde kilit rol oynayan Kartaca ve Makedonya’yla yaptığı savaşlara değinirken Mommsen’in diğer çalışmalarından aşina olduğumuz dönemin gündelik hayatını da pas geçmiyor.
Christian Matthias Theodor Mommsen, 1817 yılında Almanya’nın Leipzig şehrinde doğmuş. Tarihçiliğinin yanı sıra arkeolog, gazeteci ve siyasetçi kimliğiyle de tanınan Mommsen 19. yüzyılın en önemli Klasik Çağ tarihçisi olarak kabul ediliyor. Roma tarihi ile ilgili çalışmalarında öncüllerinden ve ardıllarından farklı olarak izlediği yöntemlerle hem döneminde hem günümüzde değer gören Mommsen 1902 yılında yazdığı devasa anıtsal eseri Roma Tarihi serisi ile Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştü. İlk iki cildi Say Yayınları etiketiyle Türkiye’deki okurlarla buluşan Roma Tarihi’nin üçüncü cildi de yine Say Yayınları etiketi, Mehmet Ali Erbak çevirisiyle yayınlandı. Roma üzerine yaptığı çalışmalarda Roma’nın Aydınlanma evresini reddederek titizlikle giriştiği kaynak taramasını ortaya koyan ve imparatorluğun tarihini mitolojiden ayırarak inceleyen Mommsen, serinin ilk kitabında Roma’nın kökenlerine inmiş ve burayı hukuk, din, adalet, ticaret, tarım, ulaşım gibi sosyokültürel ve ekonomik açıdan masaya yatırmıştı. İkinci ciltte ise Roma’nın dünya imparatorluğuna dönüşmeden önce İtalya Yarımadası’nda kurduğu egemenliği mercek altına alarak özellikle Kral Pyrrhos ile yapılan savaşları ve Cumhuriyet Dönemi kurumlarını incelemişti. Mommsen, bu yazıya vesile olan üçüncü ciltte de Roma’nın dünya imparatoru olarak tarih sahnesinde yerini almasını sağlayan Kartaca ve Makedonya’yla yaptığı savaşları kapsamlı bir şekilde okura aktarıyor.
Kartaca’ya geniş bir yer ayırarak açılışını yapan Roma Tarihi, Roma İmparatorluğu’nun yükselmesinde kilit nokta olan Sicilya için Kartaca İmparatorluğu’yla yaptığı savaşı ve İtalya’nın kendi doğal sınırlarına kadar genişlemesine epeyce yer ayırıyor. Meşhur Cannae ve Cannae’den Zama’ya kadar uzanan Hannibal Savaşı’nı en ince ayrıntısı ve çok fazla yerde rastlayamayacağımız anekdotlarıyla anlatan Theodor Mommsen, Hannibal Barışı’ndan sonra Batı’daki duruma göz gezdirerek dönemin mevcut politik atmosferi hakkında bilgi akışı sağlıyor. Roma İmparatorluğu’nun doğuya “açılmasını” ve ilk olarak Makedonya’yla yaptığı savaşın detaylarını aktaran yazar yine Roma’nın doğunun kapısını açmasında hayati önem taşıyan Asyalı Antiochos’la giriştiği savaşı derin incelemelerle birlikte aktarıyor. Son olarak da Üçüncü Makedonya Savaşı’nın ardından “dünya imparatorluğu” mertebesine ulaşan Roma’nın son halini tarım, ekonomi, gelenek ve inanç, edebiyat ve sanat bazında ele alarak imparatorluğun gündelik yaşam sistemine yakından bakıyor.
Zamanında “tarihsel yazma sanatının yaşayan en büyük ustası” olarak tanınan Theodor Mommsen, Roma Tarihi’nde taze ve ilgi çekici fikirlerini kendi donanımıyla harmanlayarak farklı bir tarih okuma biçimi sunarken dünyanın kaderini değiştirmiş bir imparatorluğun şeceresini de A’dan Z’ye her yönden ortaya döküyor.
Yayına Hazırlayan: Melike Kara
- 100 Başyapıtla Sanatı Anlamak - 4 Nisan 2024
- Türk Romanının “Babaları” - 18 Mart 2024
- “Yeni Tarih” Üzerine Dersler: Uygarlıkların Grameri - 13 Şubat 2024
