Cahit Zarifoğlu, 1940 yılında Ankara’da doğmuş. Eğitimine Siverek’te başlamış. Lise diplomasını Maraş’ta almış. İstanbul Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde lisans eğitimini tamamlamış. Bir süre Almanca öğretmenliği ve çevirmenlik yaptıktan sonra Acı ve Manevra dergilerini çıkarmış. Şiirleriyle tanıdığımız ve yazın alanında “şair” olarak kabul edebileceğimiz Cahit Zarifoğlu’nun ilk şiir kitabı İşaret Çocukları 1967 yılında yayımlanmış. Bunların yanı sıra çocuk öyküleri kitapları, iki adet romanı, bir günlük, iki deneme, bir oyun ve bir araştırma kitabı da bulunan Zarifoğlu’nun, bu yazıya kaynak yaratan çalışması Rilke’nin Romanın Motifler, aynı zamanda Zarifoğlu’nun üniversiteyi bitirme tezinin derli toplu olarak yayımlanmış hali. Rilke’nin Romanında Motifler ise, kısa süre önce Ketebe Yayınları’ndan çıkan Anlamını Arayan İnsan: Rilke Kitabı’nın zeminini oluşturuyor. Cahit Zarifoğlu’nun, Rilke ile arasında kurduğu bağdan yola çıkarak kaleme aldığı kitap, Zarifoğlu’nun kendini başka bir şairle ilinti kurarak keşfetme kapısını aralarken, diğer yandan da Rilke’nin tek romanı olan Malte Laurids Brigge’nin Notları sayesinde Rilke’nin “anlam arayışındaki yolculuğuna” eşlik ediyor.
Cahit Zarifoğlu’nun Rilke ile yollarının kesişmesi üniversiteden bir arkadaşı vesilesiyle olmuş. O zamana kadar Rilke’den bihaber olan Zarifoğlu’nun, arkadaşının Rilke’yle arasındaki benzerliği keşfetmesi ve bunu şaire iletmesi neticesinde, Rilke’yle arasında bir “yazınsal kardeşlik” başlamış. Rilke hakkında okumalar yapan Zarifoğlu, lisans tezini de Alman şairin tek romanı olan Malte Laurids Brigge notları üzerine Almanca olarak yazmış. Cahit Zarifoğlu’nun bu keşif süreci, tıpkı Rilke’nin roman kahramanı olan Malte’nin yaşamındaki boşlukları dolduruşu gibi kendi boşluklarını doldurmasına neden olmuş ve içindeki yabancılaşma, kaygı, sıkıntı, ölüm, hiçlik, yalnızlık gibi duyguları bu boşluklara teker teker yerleştirmiş. Sadece gündelik yaşamına değil, kendi şiirlerinde de Rilke ile benzerlikler yakalayan Zarifoğlu, bunları iyi anlayıp kullanarak kendisinin ve Rilke’nin derinliklerine nüfuz ederek orada olup biten ne varsa daha da gün yüzüne çıkarıp onun kendine yoldaşlık etmesini bizzat kendisi sağlamış. Anlamını Arayan İnsan: Rilke Kitabı da bu yolculuğun bir özeti aslında. Malte Laurids Brigge romanı özelinde, onun da “Malte” karakteri özelinde, kendi benliğiyle bir bağ yakalayan Cahit Zarifoğlu, kitabında bunları sağlayan dönemeçlerin mihenk taşlarını incelikle kavrayıp etrafında dönerek kendine iliştiriyor ve Malte’nin yerine kendini, kendisinin yerine de Malte’yi geçirerek elle tutulur bir persona yaratıyor. Rilke’nin romanından çok şey anlatan ve cımbızla seçtiği alıntılarla kavramları genişleten Zarifoğlu, Malte’nin özellikle Paris’te geçirdiği süreyle kendi büyükşehir macerasını özdeşleştirerek bir yük olarak taşıdığını anladığımız o günleri sağaltma yoluna gidiyor. Anlamını Arayan İnsan: Rilke Kitabı, her iki kalem erbabını, hem yazınsal hem düşünsel hem de ruhsal çözümlemelerini detayların gizliliğindeki sihirle deşeleyerek katmanı bol bir okuma deneyimi sunuyor.
Kaynakça
Zarifoğlu, Cahit, Anlamını Arayan İnsan: Rilke Kitabı, Ketebe Yayınları, İstanbul 2024.
Editör: Buse Karabulut
- 100 Başyapıtla Sanatı Anlamak - 4 Nisan 2024
- Türk Romanının “Babaları” - 18 Mart 2024
- “Yeni Tarih” Üzerine Dersler: Uygarlıkların Grameri - 13 Şubat 2024
