Derrida, Ulysses’i okuduğunda kitapta toplam kaç “evet” kelimesinin geçtiğini sayıyor. 222’den fazla evet kelimesi geçiyor eserde. Eğer Derrida yanlış saymadıysa, atlamadıysa, dalgınlık yapmadıysa!
Bunun ne önemi var? Bir önemi olabilir mi?
Kelimeler, bir eser ortaya çıktığında gerçek manasına kavuşur. O kelimeden tezahür eden mana ile eserin bütününden tezahür eden mana arasında zorunlu bir ilişki vardır. Dilin kendi özyapısı üzerine düşünmeyen biri güdük yazar olarak kalacaktır.
Evet, her kelime kendine özgü bir sözlük anlamına sahiptir ve hangi eser olursa olsun, kelime kullanıldığında o sözlük anlamından bağımsız kalmamıştır. Fakat yine de o kelime, içerisine yuvalandığı eserin yuvalandığı kısmında kendisine farklı bir alan daha edinmiş olur. Bu kaçınılmazdır.
Kastettiğim oyun yapan yazarlar değil, her eserde böyledir bu. Kaldı ki işin bir de çeviri boyutu vardır. Her çeviri, eserin yeniden yazılmasıdır denilir malum, doğrudur da. Örneğin çeviri bir şiir için, şairinden çıkmış şiirdir denilebilir mi? Sanmıyorum. Ben demem en azından. Şairin kurduğu dünya, imgeler, beslendiği debi; çeviride aynıyla yer alabilir mi? Mümkün değil demek belki vicdansızca olacaktır ama çok zor desek herkes katılır, eminim.
Ulysses gibi “zor” metinler mevzubahis olduğunda, metnin her açıdan irdelenmesi elzemdir. Kendini zaten zor açmaktadır metin, içerisindeki cevheri saklamıştır, okurun eşeleyerek bulması gerekir, bulmak için de terlemesi. Ancak o şekilde bir bağ kurulabilir metinle. Bağ yeterli düzeyde kurulamadığında da bırakın anlamayı, okunmaz bile. Ondadır, Ulysses gibi kitapların okuyucusunun çok olmasına rağmen, başlayıp yarıda bırakanların da bir o kadar fazla olması.
Böyle bir metinde bir kelimenin ne kadar geçtiği illa önemli midir, diye soracak olan olursa cevabı; şüphesiz evettir. Metnin kendi içinde bir dünyası vardır, kendine has dünyası. Dolayısıyla, edebiyata dair kurallar dahi bazen o metnin dünyasında yeniden şekillenir. Kuralları yontmasına rağmen ritmin bozulmaması, abuklaşmaması; metni büyük yapan etkenlerdendir. Böyle olduğunda da kelimelerin kullanım yeri bile metnin kendine has dünyasında ayrı bir manaya sahiptir.
Editör: Gülçin Yurdaer
- Derrida ve Evet - 26 Kasım 2024
