Bir uygarlığın çöküşü denince, özellikle yüzyıllar öncesinden bahsediyorsak eğer, akla hemen savaşlar, kıyımlar gelir. Bunlar elbette başat sebepler. Fakat Paul Cooper’ın Uygarlıkların Çöküşü kitabında, bunların haricinde daha o zamanlardan başlayan ekolojik kriz ve iklim değişiklikleri, ekonominin kötü yönetimi, liyakatsizlik ve toplumsal kırılganlıklar gibi noktaların da bu büyük uygarlıkların çöküşünde nasıl bir rolü olduğuna değinmesi bakımından ayrı bir önem taşıyor.
Bizde herkesin aşina olduğu muhteşem bir vecize vardır: “Bu dünya Sultan Süleyman’a kalmamış, sana mı kalacak?” diye. Öleceğini bilip de hiç ölmeyecekmiş gibi yaşayan tek canlı olan insanın muktedir olmakla ilgili hırsları, koltuk sevdası, hükmedip kazanmanın getirdiği o dayanılmaz hafiflik, etrafa korku ve ölüm saçarak tüm dünyayı ayakları altına sermek için en gözü kara haliyle atıldığı macera nedeniyle gezegen toprakları üzerinde kaç milyar insan heba olmuştur, kim bilir? Tarih tekerrürden ibaret olup geleceğe tutulan bir aynaysa da eğer, insanlık geçmişten hiçbir ders çıkaramamış demektir. Sadece bizden örnek versek durum daha net anlaşılır sanırım: Cumhurbaşkanlığı forsunda kullanılan 16 yıldız, şimdiye kadar kurulmuş 16 Türk devletini temsil eder. Bunu bir başarı kıstası olarak almak mümkündür ancak tersi de mümkündür. 16 Türk devleti kurulduysa, Cumhuriyetin hâlâ ayakta olduğunu hesaba katarsak, 15 Türk devleti de yıkılmış ya da çökmüş demektir.
Londra’da doğan, Warwick ve Doğu Anglia (UEA) üniversitelerinde eğitim almış, New York Times, BBC başta olmak üzere The Atlantic, National Geographic, New Scientist ve Discover Magazine gibi mecralarda yazıları yayımlanan, gazeteci, arşivci, editör Paul Cooper’ın kaleme aldığı, Say Yayınları’ndan Nurdan Soysal çevirisiyle yayımlanan, Uygarlıkların Çöküşü adlı kitap, Mezoptamya’dan Asya’da, Kmer medeniyetlerine, Batı Afrika’daki Songhay İmparatorluğu’ndan Amerika’daki Maya, İnka ve Aztek uygarlıklarına, Bizans’tan Roma Britanyası’na kadar tarih boyunca, var oldukları döneme ve geleceğe yön vermiş büyük imparatorlukların yükseliş ve çöküşlerini ele alan bir kitap.
Üç bölüme ayrıla kitabın birinci bölümünde Antik Çağ’a giden Paul Cooper, burada Sümerler, Geç Tunç Çağı, Asur, Kartaca, Han Çin’i ve Roma Britanyası’nı masaya yatırarak bu uygarlıkların nasıl başladığını, yükseldiğini, zirvedeyken neler yaşandığını ve nasıl sona gelindiğini masaya yatırıyor. İkinci bölümde Ortaçağ’da var olmuş, Amerika kıtasındaki Maya, Kmer uygarlıklarına, Bizans’a ve Vijayanagar’ın başlangıç ve bitiş dönemlerine odaklanan Cooper, son bölümde Songhay, Aztekler, İnka ve Paskalya Adası’nda ne olup bittiğine göz atıyor.
Bir uygarlığın çöküşü denince, özellikle yüzyıllar öncesinden bahsediyorsak eğer, akla hemen savaşlar, kıyımlar gelir. Bunlar elbette başat sebepler. Fakat Paul Cooper’ın Uygarlıkların Çöküşü kitabında, bunların haricinde daha o zamanlardan başlayan ekolojik kriz ve iklim değişiklikleri, ekonominin kötü yönetimi, liyakatsizlik ve toplumsal kırılganlıklar gibi noktaların da bu büyük uygarlıkların çöküşünde nasıl bir rolü olduğuna değinmesi bakımından ayrı bir önem taşıyor.
Editör: Melike Kara
- Uygarlıklar Nasıl Çöktü? - 16 Aralık 2025
- “Kadın Başına” Bir Emlakçının Başarı Hikâyesi: Ne Mutlu Ki Aklım Yok - 1 Aralık 2025
- Otoriteyle Vicdan Arasında: Antigone - 22 Kasım 2025
