Marcus Aurelius “filozof imparator” veya “stoacı imparator”olarak da tanınan Marcus Aurelius Antoninus Augustus MS. 161-180 yılları arasında 161 – 169’u Lucius Verus ile birlikte, 169–177 arasında tek olmak üzere ve 177-180 tarihleri arasında da Commodus ile beraber roma imparatorluğu yapmış kişidir.
12 bölüm (her bölüm bir kitap olarak tanımlanmış) ve maddeler halinde her biri birbirinden bağımsız olarak başlayan zaman zaman kısa zaman zaman birazcık uzun olan metinlerden oluşuyor. Günümüz edebiyat terimlerine oturtmaya çalışsak aslında bazı konularda fikirlerini beyan etmesi “deneme”, yer yer maddesel ve fikirsel hayatını anlatması dolayısıyla “biyografi” olarak da tanımlanabilecek, dönemine göre yazılmış özgün ve kendi zamanıyla hatta bizim zamanımızla bile çağdaş olarak tanımalayabileceğimiz hayranlık duyduran özel bir eser.
Tabi ben değerlendirmelerimi imparatorun fikirlerini okuduğum kitaptan yapıyorum. Dolayısıyla filozoflar yönetici olsa veya yönetenler filozof olsa nasıl olurdu gibi dönemiyle ilgili derin bir tarihi ve sosyolojik araştırma isteyen tartışmaya cevap vermediğimi belirtmek isterim.
Doğum, yaşam, yaşamın anlamı, duygular, varoluşsal sorgulamalar, bilim, kültür, sanat gibi hayatla ilgili çok geniş yelpazede aydınlık yazılar yazdığı net bir şekilde görülmekte ve imparator okudukça ufuk açtırmakta.
İmparator evrendeki her şeyin evrensel doğanın bir parçası olduğunu dünyadaki her şeyin de doğanın bir parçası olduğunu bir çok kez yazmış ve bu düşünceyi yaşamla, toplumla, ölümle, mutluluk öfke gibi bir çok şey için merkeze almıştır.
Her zaman insanın başka kişilerle değil bizzat kendisi ile uğraşması, çalışması gerektiğini, en büyük değerin kendinde olduğunu bunu yaparkende doğaya, topluma, kamuya zarar vermemeyi öğütler.
Bütüncüllüğü o denli benimsemiştir ki kişinin toplumdan ayrılmaz bir parça olduğunu, kopamayacağını söyler buna kaynak olarak da bütün evreni ve dünya doğasını gösterir. Her şeyin atomlardan oluştuğunu, birbiriyle etkileşimde olduğunu tek başlarına atomların bir anlamı olmayacağından bahseder.
Atomla ilgili o kadar derin felsefi düşüncelere sahiptir ki her şeyin atomlar gibi dönüşüm içinde oluğunu hiçbir şeyin yok olmadığını, olamayacağını hatta ölümün üzülecek bir olgu olmadığını bedendeki maddelerin toprağa karışmaktan ibaret olduğunu ruhunda tanrılara eriştiğini söyler.
Biyoloji konusunda da anorganik evrimden yani maddelerin evriminden yola çıkarak canlıların da atomlardan oluştuğunu dolayısıyla bir değişimin ürünü olduğunu mevcut canlıların gelecekte ondan türeyecek şeyin tohumu (başka bir yayında “ondan doğacak şey”diye bahsedilir lakin doğacak insan veya çocuk anlamında kullanmadığı net olarak gözükmektedir.) olduğunu ifade ederek aslında Biyolojik evrimi de kabul ettiği yönünde bir perspektifi olduğunu diğer bir çok maddede baskın şekilde her türlü değişimden bahsetmesinden ötürü de söylemek mümkündür. Ayrıca bildiğimiz üzere Evrimle ilgili ilk yazılı fikirleri gördüğümüz antik yunan ve roma filozoflarının fikirlerini ve inanmış olduğu çok tanrılı inancın ritüelleri göz önüne alındığında çokta farklı ve radikal bir tespit olmadığını da bilmek gerekir.
Ve Marcus Aurelius der ki :
“Eğer birisi, fikirlerimin ve eylemlerimin yanlış olduğunu kanıtlayarak beni ikna ederse seve seve değiştiririm onları çünkü benim aradığım gerçekliktir, gerçeklikten kimse zarar görmez, yanılgılarında ve bilgisizliklerinde direnenlerden başka.”
Tarihte böyle her konuda ilerici ve aydınlık fikirlere sahip bir yöneticinin hüküm sürmüş olduğu gerçeği daha da aydınlatılmalı ve bu değerli kişi topluma tanıtılmalıdır.
Daha bir çok hayranlık duyduğum yazmayı istediğim lakin tüm hepsini açıklayarak kitabın zevkini yok edip uzatmak istemeyip sizlerin okuma arzusuna bıraktığım çok ilerici düşünceler dolu bir kitap.
Bol okumalı güzel günler diliyorum. ☺
KAYNAKÇA
- Aurelius, Marcus.’KENDİME DÜŞÜNCELER’. Çev. Furkan Akderin. İstanbul:Say yayınları, 2018.
- Aurelius, Marcus.’KENDİME DÜŞÜNCELER’. Çev. Şadan Karadeniz. İstanbul:Yapı Kredi yayınları, 2012.
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Marcus_Aurelius
- Ömer Hayyam’ın 10 Nasihatli Rubaisi - 19 Eylül 2020
- Black Mirror: Dibe Vuruş - 19 Haziran 2020
- Kendime Düşünceler İnceleme - 21 Mayıs 2020
