Yazar: Burak Soyer• 12 Ağustos 2024• 17:01• İnceleme, Kitap İncelemesi

Estetik ve Politik Bir “Vaka” Olarak Depresyon

Danimarkalı akademisyen, yazar, edebiyat eleştirmeni Mikkel Krause Frantzen’ın yazdığı Depresyonun Estetiği ve Politikası, kendi yöntemim dediği yapıyı, dört önemli kültürel eser üzerinden okuyarak yorumlayan bir kitap. Sorulması elzem olan “Nasıl bir zamanda yaşıyoruz?” sorusu etrafında şekillendirdiği Depresyonun Estetiği ve Politikası, depresyonun kişiye özel kısmını es geçip, mevzunun toplumsal, yapısal ve politik yönüne kuvvetli bir bakış atan sorgulayıcı ve sorgulatıcı bir niteliğe sahip.

Mikkel Krause Frantzen, Danimarka’nın önemli yazar, edebiyat eleştirmeni, çevirmen ve akademik araştırmacıları arasında kabul ediliyor. Doktorasını Kopenhag Üniversitesi’nde yaptıktan sonra KU, HUM, Uygulamalı Ekolojik Düşünce Merkezi’nde (CaPe) post-doc ve yardımcı direktör olarak çalışan Frantzen, aynı zamanda Danimarka’da yayımlanan Politiken gazetesine de edebiyat eleştirileri yazıyor. Dört kitabı bulunan ve dünyaca ünlü yazarları Danca’ya çeviren Mikkel Krause Frantzen, depresyon ve akıl hastalıklarının kültürel temsilleri, finans ve kurgunun kesişimi ile çağdaş toplumun estetiği ve tüm bunların ekolojisi hakkında çalışmalar yapmaya devam ediyor.

Frantzen’ın, Ayrıntı Yayınları’ndan Elif Kayurtar çevirisiyle yayımlanan Depresyonun Estetiği ve Politikası adlı kitabı, yazarın çalışma alanına dahil olan konuları ve başlıktan anlaşılacağı üzere depresyonu, Michel Houellebecq ve David Foster Wallace’ın romanları, Claire Fountain’in enstalasyonları ile hemşerisi Lars von Trier’in “Melankoli” filmi ekseninde masaya yatırıyor. Sözünü ettiğimiz sanat eserlerinde depresyonun tasvirini derinlemesine inceleyen Frantzen, bu dört eserin üzerine kendi araştırmalarını ve Kierkegaard, Levinas, Husserl, Heidegger gibi farklı düşünürlerin fikirleriyle de zenginleştirerek kitabın alanını genişletiyor. Depresyonun Estetiği ve Politikası’nı dikkate değer kılan ve kefede ağır basan kısım ise, depresyona kişisel bir “vaka”dan öteye gitmeyen öngörülerimizi yerle bir edip işin politik kısmına da bakması. Bunu dünyanın en mutlu ülkeleri arasında yer alan memleketi Danimarka üzerinden yapması, perspektifi başka bir boyuta taşıyan apayrı bir konu.

Mikkel Krause Frantzen’ın kitabındaki incelediği eserlere tek tek değinip kitabın özetini çıkarmak abes kaçacağı için kendisinin şu ifadeleri meseleyi yeterince özetliyor ve üzerinde konuşabilmek adına gerekli malzemeyi okura veriyor. Şöyle diyor Frantzen: “Depresyonun Estetiği ve Politikası: Yerinde Saymak adlı kitapta, bu iki soru ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlıdır: ‘Saat kaç?’ ve ‘Sen nasılsın?’. Bunlar, depresyondaki kişinin hoşlanmadığı ve korktuğu sorulardır. Aslında depresyondaki kişi için bu iki soru arasında hiçbir fark yoktur, ikisi de aynıdır (veya “hepsi aynıdır”). Ayrıca bu sorular, sadece kişisel ve psikolojik sorular değil, aynı zamanda derin politik sorulardır. Zamanın teşhisi olarak tasarlanan bu kitap, zaman ve etkiyle ilgili sorulara dayanmaktadır. Başka bir deyişle: Nasıl bir zamanda yaşıyoruz? sorusuna cevap bulabilmek için depresyondaki kişiye basit bir şekilde ‘Saat kaç?’ diye sorabiliriz. Ancak o zaman mevcut durum hakkında gerçek bir fikir edinebiliriz. Fakat bir edebiyat akademisyeni ve kültür kuramcısı olarak benim yöntemim niceliksel değil: Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) yeni raporuna göre depresyondan mustarip olduğu tahmin edilen 300 milyon insandan birinin cevaplayacağı herhangi bir anket geliştirmedim. Bunun yerine yaptığım, bazı depresif sanat eserlerine aynı soruları sormak oldu: Saat kaç? Nasıl gidiyor?”

Frantzen’ın “kendi yöntemim” dediği “yapıyı” yukarıda saydığımız isimlerin eserleri üzerinden okuyarak, sorulması elzem olan “Nasıl bir zamanda yaşıyoruz?” sorusu etrafında şekillendirdiği Depresyonun Estetiği ve Politikası, depresyonun kişiye özel kısmını es geçip, mevzunun toplumsal, yapısal ve politik yönüne kuvvetli bir bakış atan sorgulayıcı ve sorgulatıcı bir kitap.

Editör: Melike Kara