James Joyce’un başyapıtı Ulysess üzerine bugüne kadar çok yazıldı, çizildi. Bu eser üzerine konferanslar, atölyeler düzenlendi. Dünyaca ünlü pek çok edebiyat eleştirmeni, Ulyssess üzerine çokça konuştu, fikir beyan etti. Kitabı bir bütün olarak ele alanlar olduğu gibi içeriği kendilerince özel bölümlere ayırarak, o konu üzerine iki kelam edenler oldu. Bunlardan biri de çağdaş Fransız düşünür Jacques Derrida’ydı. Derrida, Joyce’un kitabında, dilin ve anlamın tüm yönlerini içine alan “evet” kavramı üzerinde durdu. Ulysses’te bolca karşımıza çıkan “evet”in sadeliğinde, dilbilimin ve felsefenin kalıplarını yıktığını belirten Derrida, bu kavramla birlikte Ulysess’e farklı bir açıdan bakarak, kendi özgün yorumuyla yeni bir bakış açısı yaratıyor. Derrida’nın bu penceresi de Ketebe Yayınları’ndan Ali Utku ve Mukadder Erkan çevirisiyle yayımlanan Ulysses Gramofonu kitabında kendine genişçe bir yer buluyor.
Jacques Derrida, Ulysess’teki “evet”in kitabın birçok unsurunu birbirine bağladığını iddia ederek başlıyor sözlerine. Bu kelimenin altında yatan yalınlığın, dilbilimi ve felsefenin dışına çıkma özelliği taşıdığını belirten Derrida, “evet”in sözcüler arasındaki sınıflandırmanın kapısını araladığını söylüyor. Can alıcı olsun veya olmasın, “evet”in her kullanışının “ben”in dahi önüne geçtiğini ifade eden Derrida, bu uzamın bir yansımayla birlikte bir aktarımı da içinde barındırdığını sözlerine ekliyor ve şöyle devam ediyor: “Evet”, uzamı olduğu kadar zamanı da siler, çünkü daima yine “evet” demeye bir bağlılık, bir isteklilik içerir. Bu aktarımla, bu farklılaşmayla ve ertelemeyle, bütüncül özkimliğin bu zorunlu başarısızlığıyla aralık (uzam ve zaman), gramofonlaştırma (yazı ve söz) hafıza, kayıt, bilgisayarlar ve nihayetinde bütün Joyce mega-makinesi de gelir. Başka bir deyişle, Joyce endüstrisi olanağı -çağdaş hümanist incelemelerin doruğu ve görkemli karikatürü- görünüşte yalın bu “evet” içinde kurulan uzaklıktan kaynaklanır; ona (esasen Batılı felsefi geleneğin araçları olan) kendi araçlarını ve materyallerini sağlayan budur. Aynı zamanda, kendi görevini tamamlanamaz kılan ve Joyce incelemelerinde “yetkin” bir bilim adamı nosyonunu olanaksız kılan, bu “evet”tir, çünkü onun bütün projeleri -bütünleştirme, teorileştirme, formelleştirme, açımlama, arkeoloji, araçsallaştırma- bütün bunlar, o özfarklılığın ve aralığın feshini talep eder.”
“Joyce’ta Evet Söylen(t)isi” alt başlıklı Ulysses Gramofonu, her ne kadar Ketebe’nin Minyatür dizisinden çıkmış olsa da, epey kazık bir kitap. Ancak meraklısı olanlar, Ulysses’i didik didik ederek onu çözmeye çalışanlara bir ek katkı sağlayarak Joyce’un romanını bambaşka yerlere taşıyan Ulysses Gramofonu, bu özel romana bir de Derrida gibi özel bir isimle bakma olanağı sunuyor.
Editör: Melike Kara
- “Kullan-At”, “Kullan-At” Diye Diye Sona Geldik! - 14 Ekim 2024
- Ulysses’te “Evet” Sorunsalı - 7 Ekim 2024
- Natsume Soseki’nin “On Gecelik Düşleri” - 27 Eylül 2024
