Yönetmen: Sergei Loznitsa
Oyuncular: Valeriu Andriuta, Thorsten Merten, Boris Kamorzin, Irina Plesnyayeva
Gösterim-Aldığı Ödüller:
2018 Cannes Film Festivali: En iyi yönetmen
Toronto Uluslararası Film Festivali-2018
Uluslararası Rotterdam Film Festivali-2019
BFI-Londra Film Festivali-2018
Yapım: Almanya/Ukrayna
Süre: 117 dk.
Filmimizin giriş sekansı gerçeklik dışı bir sahnenin kurgulanması hazırlığını içeriyor. Bir tiyatro oyununa hazırlandıklarını düşündüğümüz grup, sahne öncesi makyaj hazırlıklarını tamamladıktan sonra, bir yönlendirici tarafından işgal altında olmanın zorluklarına yönelik röportaj vermeleri için patlamanın olduğu alana doğru hareketlendirilir. Doğu Ukrayna’da işgal altında bulunan Donbass bölgesinde 2014 yılından beri yaşanan çatışmalarla ilgili Ukrayna hükümeti ve Rus destekli ayrılıkçı gruplar kendi haklılıklarına yönelik algı yaratma çabası içerisindedir.
Donbass bölgesinde kavramlar anlamını yitirmiş, propaganda hakikat olmuştur. Rüşvet ve karalamalar ile yönetilen kurumlar birbirine karışmış, kendisi için bile kara propaganda oluşturarak mağduriyet algısı ile kurum yöneten bürokratlar ortaya çıkmıştır. Tam bir keşmekeş ve yalan haberlerin hüküm sürdüğü hakikat sonrası (post-truth) kavramı aslında filmde düpedüz çağımızı anlatmaktadır. Peki nedir bu hakikat sonrası dediğimiz post-truth? Hakikat sonrası, doğruların ortak nesnel deliller yerine bir takım duygu ve inançlarla belirlenmesini anlatan felsefi ya da politik bir kavramdır. Kavram, hakikati anlamaya yarayan nesnel standartların yok olması ya da bu standartların inançlarla birlikte çarpıtılarak birbirine girmesi şeklinde ortaya çıkar. Hakikat sonrası yaklaşım, bilimsel yaklaşımla zıtlık gösterir. Teknolojinin etkisi ile bilgi paylaşım olanaklarının artması hızlı ve kolay bilgi akışının da önünü açmıştır. İçinde bulunduğumuz dönemi ifade eden ve yaygın olarak kullanılan yeni medya araçları hızlı iletişim ve bilgilenme sağlamaktadır. Bu hızlı iletişim ve bilgi akışı bazı durumlarda bilgi bozukluklarına neden olmaktadır. Aslında burada doğru kullanımın hakikat ötesi olduğunu da belirtmekte fayda var. Çünkü post-truth kavramı bir nevi propaganda içerdiğinden, hakikatin eğilip bükülmesini de çağrıştırır. Hakikat sonrası deyimi bunu tam olarak karşılamaz. Dolayısıyla belgeselci yönetmen Loznitsa’nın filminin Ukrayna iç savaşı üzerinden çekilmiş bir nevi post-truth belgeseli olduğunu söylemek yanlış olmaz.
2017 yılındaki ‘Uysal Bir Ruh’ filmi ile adından çokça söz ettiren Sergei Loznitsa, bu filminde bize biraz taraflı bir pencereden baktığı savaş öyküsünü aktarıyor. Bu filmi, sadece bir film havasında okumaya çalışmak haksızlık olur. Ukrayna’nın doğusunda yedi yıldır süregelen işgal ve iç karışıklıkla ilgili Ukrayna’nın ve Rusya’nın çeşitli hak iddiaları mevcut. Loznitsa tarafsızlığını kanıtlamak için bazı bölümlerde çürümeye yüz tutmuş Ukrayna bürokrasisine göndermeler yapsa da genel itibariyle siz asıl Rus ayrılıkçıların yaptıklarına bakın demekten geri durmuyor.
Filmimiz çeşitli ve birbirinden bağımsız bölümlerden oluşuyor. Bunlardan en etkileyici olanı da şehir sığınağında insanların hayatta kalma çabasının sergilendiği bölüm. Burada kalan annesine yiyecek getiren zengin bir kadın, annesinin bu çöplükte kalmayı tercih ederek kendisini utandırdığını söylerken, çevresindekileri umursamadan sayıp döktükleriyle orada kalma mecburiyetinde olanların varlığını silip atıyor. Başka bir sahnede, bir kadın subayın kontrol noktasındaki erkek yolcuları savaşmadıkları için aşağıladığına tanık oluyoruz. Devamında çalınan arabasının bulunduğu haberi, işgal altındaki bölge emniyet müdürlüğü tarafından kendisine iletilen adamın, arabasını almak üzere karakola gittiğinde, faşistlere karşı verilen savaşta arabasına el konulacağı ve arabasını emanet olarak teslim ettiğini belirten bir kağıt imzalamazsa nezarethaneye atılacağının söylenmesi kısmı da içinde bulunulan ortamın çıkar amaçlı kullanımına ilişkin bir örnek sunuyor.
Donbass filminin oyuncu kadrosu çok geniş ve açıkçası bir başrolümüz yok; ancak daha fazla süre alan oyuncular var diyebiliriz. Birbirinden kopuk ve karışık gibi görünen sahneleri izlerken herhangi bir rahatsızlık hissetmiyoruz; çünkü bu durum aynı zamanda Donbass bölgesinin iç karışıklığını ve mevcut yapısını resmediyor. Başka bir epizotta Novorossia’da Ruslar tarafından direğe bağlanan Ukraynalı bir askeri izleriz. Savaşın getirdiği acıyı ve öfkeyi bu askerden öç alarak gidermeye çalışan halkın tepkisini her açıdan ve duygudan yakalayabilmiş Loznitsa. Burada özellikle görüntü yönetmeni Oleg Mutu’ya selam çakmak gerekir; zira sırf bu bölümdeki kamera açıları bile izlenmeye değer.
Son sahnenin, ilk sahneyle olan ilişkisi ve bir zinciri anımsatan bağlantısı da kaliteli bir kurgu olarak karşımıza çıkıyor. Donbass izlenmesi gereken filmlerden biri. İyi seyirler.
Böyle bir sahne neden var?
Bölümlerin birinde Novorossia’da absürt bir düğüne şahitlik ederiz. Loznitsa tarafsızlığını fazlasıyla yitirdiği bu bölümde, savaşın ortasında dahi gerçeklikten kopuk ve taşkınlıklarla dolu abuk bir düğün tertipleyen Rus ayrılıkçıları teşhir eder. Bu teşhir o kadar uzun sürer ki şimdi bu bölümün burada ne işi var? diyesimiz gelir.
- Tacenda - 16 Mayıs 2023
- Ucuz Bir Röprodüksiyon - 31 Mayıs 2022
- İskandinav Sineması | Flee Film İncelemesi - 9 Nisan 2022
